Rahim Ağzı (Serviks), rahimin (uterusun) vajene açılan dar boyun bölümüdür. Rahim ağzı, enfeksiyonların rahime ulaşmasını engellemeye yardımcı olarak, önemli bir bariyer görevi de görür. Hamilelik sırasında rahim ağzı, bebeği rahim içinde tutmaya yardımcı olmak için sıkıca kapalı durumda kalır. Bebek doğmaya hazır olduğunda rahim ağzı yaklaşık 10 cm açılarak bebeğin geçmesine izin verir.1

Dünya çapında 45 yaş altı kadınlarda en sık görülen 2’inci kanser türü olan rahim ağzı kanseri, meme ve akciğer kanserinden sonra, kanserden ölümlerin önde gelen 3’üncü nedenidir. Dünyada iki dakikada bir , 1 kadın rahim ağzı kanserinden ölmektedir. Tarama programları, rahim ağzı kanserinin azalmasında önemli bir etkiye sahip olmasına rağmen, hala kadınlar rahim ağzı kanseri nedeniyle ölmektedir. Rahim ağzı kanseri Türkiye'de en sık görülen 8’inci kanser türüdür.3Dünya çapında her yıl 528.000 yeni rahim ağzı kanseri vakası tespit edilmektedir.4Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 2012’de yaklaşık 270.000 kadın rahim ağzı kanseri sebebiyle hayatını kaybetmiştir. Bunların %85’i düşük ya da orta gelirli ülkelerde görülmüştür.5Ülkemizde ise her yıl 1500 kadına rahim ağzı kanseri tanısı konmaktadır.6

HPV oldukça yaygındır, cinsel temasla kolayca geçebilmektedir. Gerçekte cinsel yönden aktif kadınların % 80’e varan bölümü yaşamlarının bir anında, bir HPV virüs tipiyle enfekte olmaktadır.8 Pozitif gelen bir HPV test sonucu sadece kişide HPV varlığını gösterir. Ancak bu rahim ağzı kanseri olduğunuz ya da mutlaka olacağınız anlamına gelmez. HPV’nin birçok farklı tipi vardır ve çoğu bir probleme sebep olmaz. HPV enfeksiyonu çoğunlukla kendiliğinden bir müdahaleye gerek kalmadan kaybolur.9 HPV virüslerini aldığımızın farkında olmasak bile bağışıklık sistemimiz HPV enfeksiyonlarını savaşarak uzaklaştırabilir.10 Bunların yaklaşık %90’ı 2 yıl içinde tamamen temizlenir.11 Ancak bazen yüksek riskli virüs tipleri rahim ağzında kalarak zamanla rahim ağzı kanserinin gelişmesine neden olabilir. 12

HPV enfeksiyonu çok yaygındır ve her yaşta görülebilir. Yani cinsel olarak aktif olan kadınlar hayatları boyunca bu riskle karşı karşıya kalabilirler. HPV ile karşılaşan ve enfeksiyonu geçirip iyileşen bir kişi, yine de bu virüse karşı bağışıklık kazanmış olmayabilir. Bunun iki nedeni vardır
1. Kişinin bağışıklık sistemi uzun süreli koruma sağlayacak kadar ‘kuvvetli’ olmayabilir. Eğer vücut enfeksiyona karşı kuvvetli bir cevap veremediyse, aynı HPV tipi için tekrar enfeksiyon riski ile karşılaşabilir. 14
2. HPV virüsü ya da virüse ait parçacıklar kana karışmaz (viremi yapmaz) ve kan dolaşımında görülme ihtimali çok düşüktür. HPV hücre içinde bulunur ve bağışıklık sistemine bir uyarı göndermez. Bu nedenle sistemde hafıza yaratacak bağışıklık oluşturmaz. Sadece enfekte ettiği hücrelerin temizlenmesine neden olan hücresel bir yanıt oluşabilir ve bu sayede temizlenebilir. Ancak yeniden aynı virüsle enfekte olmasını engelleyecek bir bağışıklık hafızası yoktur. 15

Rahim ağzı kanserinin başlangıç evrelerinde genellikle bulgu ve belirti görülmez. Çoğunlukla belirti ve bulgular, kanser yayıldıktan sonra ortaya çıkmaktadır. İlerlemiş kanser, vajinadan anormal kanama veya kötü kokulu akıntıya neden olabilmektedir.17 Ayrıca idrar ve dışkılama sorunları ve o bölgede şiddetli ağrıya yol açabilir. 18

Pap-Smear, Jinekolojik muayene sırasında rahim ağzına bir sürüntü yapılarak alınan hücre örneklerinin, mikroskop altında incelenmesiyle yapılır. 21 yaşından itibaren düzenli olarak yapılması önerilir.21 Test bazen rahim ağzı hücrelerinde anormal oluşumları saptar. Ancak bu korkulacak bir durum değildir. Sadece hücrelerin şekil, büyüklük veya düzenlenmelerinin değiştiği anlamına gelir, kanserli oldukları anlamını taşımaz. Anormal Pap-smear testi sonuçlarına yol açabilen birçok neden vardır:

• Yakın zamanlı cinsel aktivite
• Vajinal duş
• Herpes (uçuk) gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar
• Mantar ve diğer bakteriyel enfeksiyonlar
• Gebelik, düşük
• İlaçlar
• Hormonal değişiklikler
• Genital siğillere neden olan HPV
22

Pap Smear testi HPV’nin yol açtığı hücresel değişikliklerin varlığını araştırırken, HPV Testi virüsün varlığını inceler. HPV testi, Pap-Smear testi için alınan örnekten veya alınan başka bir doku örneğinden yapılabilir. 24

HPV aşısı, rahim ağzı kanserlerinin yaklaşık %70-75’ine sebep olan HPV tiplerine (Tip 16, 18, ) karşı koruyucu olur. Klinik çalışmalar aşının bu iki tip HPV’ye karşı güvenli ve çok etkili olduğunu göstermiştir. Aşı hiç cinsel birliktelik yaşamamış kişileri en etkin şekilde korur. Bu sebeple cinsel ilişki yaşanmadan aşı yapılması önerilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) de 9-13 yaş arası kızların aşılanmasını önerir. Aşı, HPV enfeksiyonunu ya da HPV bağlantılı kanseri tedavi etmez. Ayrıca Rahim ağzı kanserine karşı tarama programlarının da yerine geçmez. Aşı yapılsa bile tarama programları devam etmelidir.27

Amerika İlaç ve Gıda Dairesi (FDA - Food and Drug Administration) tarafından HPV aşısı için 9-26 yaş aralığında binlerce kadın üzerinde emniyet ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar, aşıya ait ciddi bir yan etki olmadığını göstermiştir. En sık görülen yan etki, aşı yerinde bazen görülen yanma hissi olmuştur. Amerika Kronik Hastalıklar Kontrol Dairesi (CDC-Central Disease Control) ve Amerika İlaç ve Gıda Dairesi (FDA-Food and Drug Administration) halen aşı güvenilirliğini takip etmekte ve ilgili çalışmalarını ortaklaşa devam ettirmektedir.29 Ülkemizde advers etkilerin toplanması, incelenmesi ve değerlendirilmesi çalışmaları Türkiye Farmakovijilans Merkezi (TÜFAM) tarafından yürütülmektedir. 30

Amerikan Kanser Derneği (ACS) 11-18 yaş arası genç kızların aşılanmasını önermektedir. Bu yaş en erken 9’a çekilebilmektedir. Bu yaş grubundan sonra ise FDA verilerine göre 45 yaşına kadar aşı yaptıranlar, henüz karşılaşmadıkları HPV tiplerine karşı aşıyla korunabilmektedir. 32

HPV aşısı virüsten üretilmiş ölü bir proteinden yapılır; bu sebeple enfeksiyon ya da kansere sebep olamaz. 34